W ostatnich kilkunastu latach, pytanie czy warto poznać swój styl przywiązania, pojawia się coraz częściej i sam temat stylu przywiązania jest coraz bardziej eksponowany w mediach.
W dyskusji nad sensem zagłębiania się w temat stylu przywiązania można oprzeć się na słynnej sentencji C.G. Junga mówiącej;
„dopóki nie uczynisz nieświadomego – świadomym, będzie ono kierowało Twoim życiem a ty będzie nazywać to przeznaczeniem”
Tematyka stylu przywiązania dobrze pasuje do tej sentencji. Co postaram się przedstawić w poniższym tekście. Dla większości z nas styl przywiązania jest właśnie tym czymś nieuświadomionym, które w znacznym stopniu kieruje naszymi życie a my nazywamy wrodzonym charakterem.
Powód jest banalny. Poznając swój styl przywiązania jesteśmy w stanie zrozumieć poza wolicjonalne (podświadome) podstawy i źródła, większości naszych zachowań. Poznając styl przywiązania partnera/rki mamy szansę zrozumieć podstawy jej/jego zachowań. Rozumienie podstaw zachowań swoich oraz partnera pozwala w sposób świadomy zarządzać relacjami. A to jest umiejętność mająca niebagatelny, można powiedzieć że kluczowy, wpływ na jakość życia.
System behawioralny człowieka (psychika) reaguje na bodźce z otoczenia wykorzystując wcześniej wypracowane modele operacyjne i schematy zachowań. Odpowiada za to proces predykcji. To właśnie ten proces wytwarza scenariusze opisujące stan środowiska.
Styl przywiązania jest właśnie takim zestawem nabytych – wytworzonych w procesie relacji ze środowiskiem – modeli operacyjnych.
"Wewnętrzne modele operacyjne w odróżnieniu od schematów poznawczych mogą być traktowane jako komponenty osobowościowe zawierające składniki afektywne i defensywne, opisowe oraz poznawcze. Funkcjonują one częściowo poza świadomością i są dla człowieka źródłem heurystyk umożliwiających interpretację zachowań i intencji innych osób, pozwalając tym samym na osiąganie ciągłości w organizacji procesu przywiązania (Gasiul, 2001, s. 49-50)."
myślę, że najprościej opisać jako zapisaną w systemie behawioralnym reakcję na jakiś bodziec.
Czy w sytuacji „X” przy bodźcu „Y” najbardziej efektywnym zachowaniem jest „Z” – taki model operacyjny jest zapisany w systemie i taki jest wywoływany bez względu na pozostałe okoliczności oraz służy za bazę do wytworzenia predykcji.
Wszystkie modele operacyjne zawarte w stylu przywiązania powstają w pierwszych latach życia człowieka w interakcji z najbliższymi/najważniejszymi figurami. Pierwszą taką figurą jest matka. I to jej zachowania są źródłami większości modeli operacyjnych.
W 99 przypadkach na 100 odpowiedź brzmi NIE. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest to, że podświadome myśli, uczucia, reakcje, przekonania, są częścią naszej indywidualnej rzeczywistości. Są częścią naszego JA.
Pojawiają się świadomości odczuwającej i zwykle nie posiadamy podstaw do kwestionowania myśli, uczuć, czy reakcji wzbudzanych przez naszą podświadomość. Traktujemy je jako coś własnego, oczywistego i rzeczywistego.
I tu wchodzimy w sferę wymagającą głębszej refleksji. Modele operacyjne na których opiera swoje decyzje podświadomy umysł powstały we wczesnym dzieciństwie były wtedy mniej lub bardziej adaptacyjne. Mechanizm powstawania komponentów stylu przywiązania jest dość prosty. System behawioralny musi wytworzyć modele zachowań pozwalających dostosować organizm dziecka do stanu środowiska.
Dorosłość to zupełnie inny świat i dlatego stosowanie przez nasz system behawioralny modeli operacyjnych z dzieciństwa bardzo często prowadzi do sytuacji dalece odbiegających od naszych rzeczywistych potrzeb.
Załóżmy, że w dzieciństwie ktoś był świadkiem częstych kłótni między rodzicami i w wyniku tego powstał model operacyjny unikania konfliktów.
W dorosłości system behawioralny takiej osoby może stosować strategię wycofywania się z każdej potencjalnie konfliktowej sytuacji. Dodatkowo umysł takiej osoby może wytwarzać bardziej negatywne interpretacje intencji innych ludzi. Tego typu zestaw modeli operacyjnych będzie prowadziło do narastających problemów w relacji z partnerem oraz trudności w innych relacjach społecznych.
Jak widać z powyższego przykładu powstałe we wczesnym dzieciństwie składowe stylu przywiązania mają wpływ na całe przyszłe życie. Dopóki są nieuświadomione to nie jest możliwe modyfikowanie ich.
Jest wiele czynników wpływających na reakcje naszych systemów behawioralnych czyli na to jak reagujemy na negatywne i pozytywne bodźce ze środowiska. Wiele z nich jest wspólnych dla wszystkich ludzi, jak na przykład naczelne motywatory czy programy ewolucyjne. Konfiguracja modeli operacyjnych czyli stylu przywiązania jest indywidualna ponieważ oparta jest na indywidualnych doświadczeniach.
Warto wiedzieć ile jest komponentu bezpiecznego stylu przywiązania a ile pozabezpiecznych.
Waldemar Lipiński
Metoda świadomej sprawczości
