Nowo narodzona córeczka budzi w ojcu wszechogarniającą miłość. Jest taka krucha i niewinna. Stworzona by przelać na nią całą skrywaną przed światem czułość. To gorące uczucie wobec małej istotki powinno być podtrzymywane. Dzięki niemu wyrośnie na silną, niezależną, kochającą i kochaną kobietę.
Ojciec jest pierwszym mężczyzną swojej córki. Samym swym istnieniem tworzy wzorzec męskości, wpaja ufność lub brak zaufania wobec mężczyzn, uczy komunikacji z drugą płcią, wzmacnia zachowania uważane za kobiece. Jego krzepiąca obecność, stałość i bliskość będą stymulować jej intelekt, pomogą rozwinąć charakter, wzmocnić osobowość i uniknąć zagrożeń wieku dorastania. Jednak by tak się stało musi uczestniczyć w jej wychowaniu i nawiązać z nią silną więź już w pierwszych dniach jej życia. Opieka nad niemowlęciem stwarza podwaliny pod zbudowanie silnej relacji, a pomijanie tego okresu jest jednym z najczęstszych błędów ojców.
Stereotyp ojca
Ojciec w wychowaniu dziecka pełnił rolę dyscyplinującą, pilnował przestrzegania norm i zakazów, ale też chronił i przekazywał międzypokoleniową mądrość. Miłość ojcowską utożsamiano ze stawianiem wymagań. Według Fromma jest ona dla dziecka nagrodą i zachętą do pracy nad sobą. Koncepcja warunkowej miłości ojcowskiej i bezinteresownego uczucia matki przez długi czas kształtowała poglądy psychologów na temat relacji w rodzinie i sprzyjała emocjonalnemu oddaleniu dzieci od ojców. Badania Ronalda R. Rohnera wykazały, że bliskość ojca, ma dla dziecka równie wielkie znaczenie jak więź z matką. Odrzucenie może prowadzić do depresji, skłonności do przestępczych zachowań i nałogów. Dla prawidłowego rozwoju dziecka oboje rodzice muszą zaspokajać jego podstawowe potrzeby: bliskości, bezpieczeństwa, akceptacji, przynależności, eksploracji, samodzielności i przydatności dla innych.
Wpływ ojca na osiągnięcia szkolne córek.
Ojcowskie zaangażowanie przyczynia się do uzyskiwania przez ich pociechy lepszych wyników w nauce. Akceptacja i wiara w możliwości dziecka zachęca je do nauki i rozwija intelektualną ciekawość. Ojcowie udzielają mniej szczegółowych instrukcji niż matki, częściej skłaniają dziecko do szukania na własną rękę prób rozwiązania problemu i są bardziej skłonni zaakceptować niestandardowe metody wykonania zadania. Przywiązując mniejszą wagę do staranności prac, częściej doceniają kreatywność. Uczestniczenie przez ojca w wychowaniu dzieci pozytywnie wpływa na relacje w rodzinie. Matka czując wsparcie drugiego rodzica okazuje domownikom więcej ciepła i cierpliwości. Z kolei bezpieczna atmosfera sprzyja utrzymaniu właściwego poziomu kortyzolu i rozwojowi części mózgu odpowiedzialnych za przyswajanie wiedzy. U wielu dziewczynek podatność na stres negatywnie przekłada się na szkolne osiągnięcia. Jednak u córek wychowujących się pod opieką troskliwych ojców zaobserwowano niższy poziom napięcia. Jednocześnie osiągały one wyższe wyniki w nauce od koleżanek wychowywanych tylko pod opieką matek lub pochodzących z dysfunkcyjnych rodzin.
Wpływ ojca na materialne warunki dzieci
Dawniej na mężczyźnie spoczywał obowiązek utrzymania rodziny. Do dzisiaj uzyskiwane przez niego dochody podnoszą jej status materialny. Emancypacja kobiet uczyniła oboje rodziców odpowiedzialnymi za zapewnienie dzieciom odpowiednich warunków materialnych, jednak udział ojców w wychowaniu dzieci sprzyja uformowaniu się etyki pracy. Chętniej od matek zaspokajają oni dziecięcą potrzebę bycia potrzebnym, bardziej konsekwentnie wymagają włączania się w prace domowe, częściej przyjmują pomoc dziecka, są też mniej skłonni do wyręczania go. W trakcie zabaw zachęcają do przejmowania inicjatywy i pozwalają na zachowania uważane przez matki za niebezpieczne. Wielu z nich wspiera samodzielność córek, skłania do podejmowania wyzwań, uczy radzenia sobie z trudnościami. Trawestując znane powiedzenie o rybie i wędce: ojcowie w pierwszym okresie życia dziecka przynoszą mu rybę, ale później uczą jak posługiwać się wędką.
Wpływ ojca na zdrowie dzieci
Udział ojca w wychowaniu dzieci sprzyja wykształceniu zdrowszych nawyków żywieniowych, ogranicza ryzyko otyłości, a u dziewcząt obniża prawdopodobieństwo zaburzeń odżywiania. Twierdzenie to wydaje się zaskakujące, gdyż kobiety zwykle przywiązują większą wagę do żywienia. Jednak ojcowie zachowując większy dystans wobec dietetycznych mód pomagają dzieciom, zwłaszcza córkom, zachować zdrowy stosunek do jedzenia. Córki serdecznych ojców rzadziej chorują na anoreksję. Zaspokojona potrzeba akceptacji przekształca się w samoakceptację i zdrowy stosunek do własnego ciała. Ojcowie też częściej od matek zachęcają dzieci do ruchu i przebywania na świeżym powietrzu. Badania przeprowadzone w 1999 r przez Struass’ a i Knight’a wykazały, że wśród dziewcząt wychowujących się pod opieką ojców spada ryzyko otyłości. Kolejne pomiary przeprowadzone przez Burke, Beilin i Dunbar w 2001 r wykazały, że BMI ojca jest dobrym prognostykiem wagi córki po osiągnięciu dojrzałości. Pozytywny wpływ bliskości ojca przekłada się także na niższe prawdopodobieństwo wystąpienia chorób psychicznych i niższy poziom stresu.
Emocjonalny wpływ ojca
Dziewczęta mające dobre relacje z ojcami są mniej podatne na depresję, lepiej radzą sobie ze stresem i łatwiej komunikują się z innymi. Doświadczane od dzieciństwa poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ułatwiają im sygnalizowanie potrzeb i oczekiwań, okazywanie empatii i czułości. Z drugiej strony cechują się większą asertywnością od rówieśniczek, którym brakowało ojcowskiej serdeczności. Nie odczuwają głodu uczuć, zatem nie żebrzą o nie ani nie próbują na nie zasłużyć. W rezultacie później rozpoczynają współżycie seksualne, rozważniej dobierają partnerów i rzadziej wikłają się w toksyczne związki. Rzadziej też sięgają po alkohol, narkotyki oraz wdają się w konflikty z prawem. Mają większe szanse na szczęśliwe życie rodzinne, ponieważ pozytywny stosunek do mężczyzn ułatwia im budowanie ciepłej relacji, a ugruntowane od dzieciństwa poczucie bezpieczeństwa niweluje lęk przed porzuceniem.
Rola ojca w określeniu własnej płci
Ojciec pełni też ważną rolę w procesie identyfikacji własnej płci. Uczeni zauważyli, że przez pierwszych kilka lat życia matki tak samo odnoszą się do dzieci różnej płci, natomiast ojcowie od samego początku mają tendencję do odmiennego traktowania chłopców i dziewcząt. Ojciec jest dla dziewczynki pierwszym przedstawicielem rodzaju męskiego, pierwszą osobą, dzięki której zauważy istnienie obu płci i dostrzeże własną kobiecość. H. Norman Wright twierdzi, że wprowadza on córkę w świat mężczyzn, pod jego wpływem ukształtuje się jej stosunek do mężczyzn i oczekiwania wobec nich.
Ojciec a poczucie własnej atrakcyjności
Kobiecość w dużej mierze kształtuje się poprzez relację córki z ojcem. Kilkuletnia dziewczynka adoruje tatę i na swój sposób próbuje go kokietować. W tym okresie łatwo mu jest przyjmować uwielbienie córki i zachwycać się jej wyglądem. Część ojców w obawie przed rozwinięciem się próżności unika komentarzy na temat urody dziecka skupiając się na zaletach umysłu i charakteru. Niewątpliwie są one ważne, ale dziewczynka potrzebuje usłyszeć od swego ojca, że jest śliczna. Tak samo jak potrzebuje usłyszeć, że jest mądra, dzielna i dobra. Pieszczoty, pocałunki, łaskotanie są równie ważne jak słowa. Zdaniem H. Normana Wrighta od ojca zależy, czy dziewczynka będzie lubić mężczyzn i ich towarzystwo. O ile zaspokajanie potrzeby bliskości i radości przychodzi względnie łatwo w okresie wczesnego dzieciństwa, to w czasie dorastania wielu ojców odsuwa się od swych córek. A nastolatki rozpaczliwie potrzebują wsparcia. Życzliwe komentowanie pierwszych prób troski o wygląd, drobne komplementy budują pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa. Dziewczynka z reguły jest zawstydzona zmianami zachodzącymi w swoim ciele, zaś ojcowska akceptacja pozwala jej zrozumieć, że są one w pełni naturalne, a dorastanie nie wiąże się z utratą jednej z najbliższych osób w jej życiu. Jeśli kontakt emocjonalny z córką od samego początku przebiegał prawidło, relacje dziecka z płcią przeciwną w tym z własnym ojcem będą mniej skomplikowane. Docinki, kąśliwe komentarze, nagła surowość i nieprzystępność ojca mogą zniszczyć jej poczucie własnej wartości i utrudnić zaakceptowanie swojej kobiecości.
Ojciec a uzależnienie od matki
Dziewczynka potrzebuje ojca także po to, by móc bezpiecznie rozwinąć skrzydła. Jeśli cała miłość i wsparcie pochodzą od matki, córka może nadmiernie się od niej uzależnić. Bliska wieź pomiędzy matką a córką jest całkowicie naturalna. Jednak młoda kobieta musi w pewnym momencie przestać patrzeć na świat oczami matki i zacząć samodzielnie decydować o własnym życiu. Ojciec może pomóc córce przejąć nad nim kontrolę, jednocześnie pomagając jej podtrzymać relację z matką.
Ojciec autorytet
Przez wiele stuleci to ojciec określał panujące zasady i miał władzę nad członkami rodziny. Tradycyjnie do niego należała rola dyscyplinowania dzieci. W XXI wieku wielu ludzi utożsamia dyscyplinę z nadmiernym autorytaryzmem, brakiem szacunku dla dziecka i “zimnym wychowem”. Tymczasem jasne zasady służą bezpieczeństwu dziecka, a ich przestrzeganie nie musi się wiązać z systemem wyrafinowanych kar. Ojciec swym przykładem może zachęcać dzieci do określonych postaw i zachowań. Konsekwencja i jasno określone zasady sprzyjają poczuciu bezpieczeństwa. Córki troskliwych, serdecznych ojców rzadziej angażują się w konflikty, są mniej podatne na destrukcyjne mody czy presję grupy. Mężczyzna, który w dzieciństwie zdobył i utrzymał autorytet wśród swoich dzieci łatwiej skłoni je do akceptowalnych społecznie zachowań.
Zagrożenia płynące z więzi z córką.
Ojciec jest dla swej córki pierwszym modelem męskości i obiektem adoracji. Zdrowa więź pozwala dziewczynce przeobrazić się w niezależną kobietę. Jednak kultura promująca wzór “księżniczki tatusia” niesie spore zagrożenie dla tego procesu. Córka nie może być najważniejszą kobietą w życiu ojca. Nauka kobiecości obejmuje także obserwację interakcji między rodzicami. Codzienne zdarzenia są materiałem do wniosków jak powinny wyglądać relacje pomiędzy partnerami i jak mężczyzna powinien traktować kobietę. Gdy ojciec na korzyść córki zacznie ignorować partnerkę może skrzywdzić tym całą rodzinę. Dziecko dostanie władzę, której nie rozumie, matka będzie czuła się poniżona, w rezultacie córka straci poczucie bezpieczeństwa, przynależności i akceptacji, trudniej będzie jej nawiązać pozytywne relacje z innymi kobietami. Związek partnerów także ucierpi na tym “romansie”. Może dojść do pętli interakcyjnej, w której kobieta zacznie odrzucać seksualnie partnera, on zaś w odwecie będzie zacieśniał związek z córką, a to z kolei nasili chłód partnerki. Córka może nadmiernie uzależnić się od ojca, w innych mężczyznach szukać dokładnej jego repliki lub unikać bliskości w obawie przed utratą zainteresowania ojca. Zdrowa relacja, w której dziewczynka otrzymuje mnóstwo czułości, akceptacji i zainteresowania wymaga uznania prymatu jej matki.
Relacja z ojcem ma fundamentalne znaczenie dla ukształtowania się osobowości kobiety. W dużej mierze zależy od niej jej stosunek do siebie, ambicje, relacje z innymi, postawa wobec mężczyzn, postrzeganie własnego ciała, nałogi, wykształcenie i osiągnięcia. Mądry, silny i kochający ojciec ma szansę wychować szczęśliwą, spełnioną kobietę. Autokratyczny, zimny, emocjonalnie wycofany kładzie fundamenty pod kompleksy, poczucie niższości, dysfunkcyjne zachowania i toksyczne związki. Na szczęście brak ojca lub jego nieodpowiednią postawę może zrekompensować inny opiekun płci męskiej pełniący rolę autorytetu: dziadek, starszy brat, wujek. Dziewczynka by przeobrazić się w kobietę potrzebuje mężczyzny i od niego w dużej mierze zależy jaką kobietą się stanie.
Bibliografia :
Meg Meeker, Mocni ojcowie, mocne córki. 10 sekretów ojcostwa, Wydawnictwo M, Kraków, 2011
Pospiszyl, Ojciec, a rozwój dziecka, Warszawa 1980.
Tomasz Sosnowski, Ojciec we współczesnej rodzinie. Kontekst pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2011.
M.Norman Wrigt, Tatusiowa córeczka: czyli o niezwykłym wpływie ojca na osobowość córki, Warszawa 1993.
Miłość ojcowska wywiera bardzo istotny wpływ na rozwój osobowości dziecka,
ww.psychologia.edu.pl/obserwatorium-psychologiczne/1715-milosc-ojcowska-wywiera-bardzo-istotny-wplyw-na-rozwoj-osobowosci-dziecka.htm, Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Bibliografia w języku angielskim
S Allen, K Dally, Effects on father involvement: an updated research summary of evidence, University of Guleph, May 2007.
Burke, V., Beilin, L. J., & Dunbar, D., Family lifestyle and parental body mass index as predictors of body mass index in Australian children: A longitudinal study, ?Journal of Obesity?, 25 (2), 147-157.
M Hetherington, A Developmental Study of the Effect of the Dominant Parent on Sex-role Preference Identification and Imitation in Children,?Journal of Personality and Social Psychology? 1965, vol. 2, cyt za K . Pospiszyl, Ojciec, a rozwój dziecka, Warszawa 1980.
Ronald P. Rohner, Abdul Khaleque, David E. Cournoyer, Introduction to parental acceptance-rejection theory, methods, evidence, and implications, University of Connecticut, 2012.
Je?rey Rosenberg and W. Bradford Wilcox, The importance of fathers in the healthy development of children, US department of Health and Human Services, Administration on Children, Youth and Families Children?s Bureau O?ce on Child Abuse and Neglect,2006.
