Badania na bazie modeli zwierzęcych są podstawą wielu dziedzin nauki. W ten sposób bada się skuteczność leków, bezpieczeństwo kosmetyków, wpływ czynników środowiskowych na rozwój mózgu, etc.
Waszej ocenie pozostawiam to czy można użyć opisanego poniżej badania jako analogii powszechnie występującego sposobów separacji dzieci od ich matek.
Wiele dzieci spędza kilka a nawet kilkanaście godzin dziennie w żłobkach lub przedszkolach, oddzielone od swoich rodziców. Czy taka separacja ma wpływ na ich rozwój mózgu i zachowanie?
Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, naukowcy z Chin przeprowadzili ciekawy eksperyment na świnkach, które są uważane za dobre modele zwierzęce dla ludzi ze względu na podobieństwo anatomiczne i fizjologiczne.
W eksperymencie, 12 miotów świnek (Large White × Duroc × Min-pig) zostało podzielonych na dwie grupy: kontrolną (Con) i eksperymentalną (MS). Świnki z grupy MS były oddzielane od matek na 6 godzin dziennie od 7. do 35. dnia życia, podczas gdy świnki z grupy Con były karmione przez matki według standardowej metody. Następnie badano zachowanie, wskaźniki fizjologiczne i wydajność wzrostu świnek w okresie laktacji i miesiąc po odsadzeniu.
Wyniki były zaskakujące i niepokojące. Separacja od matki wpływała negatywnie na rozwój hipokampu i funkcje poznawcze świnek. Hipokamp to część mózgu odpowiedzialna za pamięć, uczenie się i emocje. Badacze zmierzyli objętość hipokampu, liczbę neuronów i poziom ekspresji genu BDNF (brain-derived neurotrophic factor) w hipokampie świnek z obu grup. BDNF to białko, które wspomaga wzrost i przetrwanie neuronów oraz tworzenie połączeń synaptycznych między nimi. Stwierdzono, że świnki z grupy MS miały mniejszą objętość hipokampu, mniej neuronów i niższy poziom BDNF niż świnki z grupy Con.
Świnki z grupy MS wykazywały również więcej zachowań agresywnych, mniej zabawy i wzajemnego wąchania, więcej aktywności eksploracyjnej i ssania brzucha niż świnki z grupy Con. Te zachowania mogą być oznaką stresu, lęku lub nudów. Badacze oceniali również zdolności poznawcze świnek za pomocą testu labiryntu wodnego Morrisa, który polega na zapamiętaniu lokalizacji platformy ukrytej pod powierzchnią wody. Świnki z grupy MS potrzebowały więcej czasu i pokonywały dłuższą trasę, aby znaleźć platformę niż świnki z grupy Con.
Ponadto stwierdzono, że poziom adrenaliny, kortyzolu i niektórych cytokin (IL-1β, IL-6, TNF-α) był wyższy, a poziom IL-4 był niższy w surowicy świnek z grupy MS. Te substancje są związane ze stresem, zapaleniem i układem odpornościowym. Adrenalina i kortyzol to hormony stresowe, które mobilizują organizm do walki lub ucieczki w sytuacjach zagrożenia. Cytokiny to białka wydzielane przez komórki układu odpornościowego, które regulują stan zapalny i reakcję immunologiczną. Niektóre cytokiny mają działanie prozapalne (np. IL-1β, IL-6, TNF-α), a inne mają działanie przeciwzapalne (np. IL-4). Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom tych substancji może zaburzać równowagę organizmu i prowadzić do chorób.
Separacja od matki również wpłynęła na wydajność wzrostu świnek: zmniejszyła masę ciała przy odsadzeniu i zwiększyła częstość biegunki w okresie laktacji. Jednak świnki z grupy MS nadrobiły straty wzrostowe w miesiąc po odsadzeniu. Badacze sugerują, że separacja od matki mogła zmniejszyć ilość pokarmu pobieranego przez świnki lub zaburzyć ich florę bakteryjną, co wpłynęło na ich trawienie i metabolizm.
Co to oznacza dla ludzi? Czy dzieci, które są oddzielane od rodziców na kilka lub kilkanaście godzin dziennie w żłobkach lub przedszkolach, mają podobne problemy?
Naukowcy ostrzegają, że nie można bezpośrednio przenosić wyników z zwierząt na ludzi, ponieważ istnieją różnice między gatunkami i warunkami eksperymentalnymi. Jednak sugerują, że separacja od matki może mieć długotrwałe skutki dla rozwoju mózgu i zachowania dzieci, szczególnie jeśli jest związana z wysokim poziomem stresu lub brakiem opieki. Dlatego ważne jest, aby zapewnić dzieciom bezpieczne i stymulujące środowisko w żłobkach lub przedszkolach, a także utrzymywać bliski kontakt emocjonalny z rodzicami.
Podsumowanie
Podane poniżej badanie nie jest pierwszym podobnym wykonanym na modelach zwierzęcych a dotyczących wpływu separacji od matki na rozwój organizmu dziecka. W zasobach Internetu dostępne są dziesiątki badań na myszach, szczurach, małpach czy właśnie świniach.
Są też wyniki obserwacji na ludziach, jak chociażby badania Rene Spitz’a, Donald Winnicott’a czy John Bowlby’ego.
Nasz problem leży w tym, że społeczna narracja dotycząca zaopiekowania dzieci opiera się na wzorcach z czasów, kiedy dziecko było najtańszą siłą roboczą a wartość jako człowieka uzyskiwało po przekroczeniu pełnoletniości. Właśnie ten międzypokoleniowy społeczny przekaz prowadzi do alienacji dzieci.
Waldemar Lipiński
rodzicielstwo świadomej sprawczości
Link do badania
https://doi.org/10.3389/fnmol.2023.1243296
