Wpływ troskliwej opieki na zdrowie dziecka

Wpływ troskliwej opieki na zdrowie dziecka jest jeszcze dość słabo wyjaśnionym obszarem. W większości przypadków społeczny przekaz mówi, że dziecko trzeba kochać a wtedy będzie mądre i zdrowe.  
Zbierając wiedzę z różnych dziedzin można włożyć to przekonanie do sfery bajek i iluzji. Tym niemniej ten przekaz jest nadal silnie aktualny w przestrzeni społecznej. Prawidłowa troskliwa opieka opiera się na spełnieniu konkretnych ewolucyjnych warunków koniecznych do tego żeby organizm rozpoznał środowisko jako bezpieczne.Wpływ troskliwej opieki na zdrowie dziecka jest jeszcze dość słabo wyjaśnionym obszarem. W większości przypadków społeczny przekaz mówi, że dziecko trzeba kochać a wtedy będzie mądre i zdrowe.  Zbierając wiedzę z różnych dziedzin można włożyć to przekonanie do sfery bajek i iluzji. Tym niemniej ten przekaz jest nadal silnie aktualny w przestrzeni społecznej. Prawidłowa troskliwa opieka opiera się na spełnieniu konkretnych ewolucyjnych warunków koniecznych do tego żeby organizm rozpoznał środowisko jako bezpieczne.

Przypadek Skeels’a

Nauka jest pełna przypadkowych odkryć. Jednym z takich przypadkowych, nieplanowanych eksperymentów było działanie podjęte przez Harold Manville Skeels. W okresie wielkiego kryzysu Skeels pracował z sierotami w szpitalu w NY. W pewnym momencie pod skrzydła zespołu Skeels’a trafiły dwie dziewczynki w wieku 13 i 16 miesięcy. Z ilorazem inteligencji nie przekraczającym 35 punktów (średnia 100). Skeels podjął ryzykowną decyzję przekazania obu dziewczynek pod opiekę pensjonariuszek zakładu dla umysłowo chorych. Zrobił to, ponieważ zauważył ogromną potrzebę opieki wśród leczonych tam kobiet.
Sam eksperyment trwał pół roku i efekt przeszedł wszelkie oczekiwania. Skutki choroby sierocej cofnęły się u obu dziewczynek a ich IQ skoczyło do poziomu 87.
Lekiem, który doprowadził do wycofanie objawów choroby sierocej oraz przywrócić proces prawidłowego rozwoju było pełne miłości i oddania zaopiekowanie kobiet powodowanych niespełnionym instynktem macierzyńskim.

Widząc niezwykle pozytywne efekty pełnej miłości opieki Skeels wysłał jeszcze 11 dzieci poniżej 4 roku życia do tego zakładu. Wszystkie dzieci zostały przywrócone na tory bezpiecznego psychofizycznego rozwoju.

Badania Rene Spitz’a

Rene Spitz poszukiwał przyczyn wysokiej śmiertelności dzieci w sierocińcach. Wynoszącą około 30%.  Żeby sprawdzić poprawność stawianych przez siebie tez, przez kilka lat obserwował dzieci z sierocińca, gdzie jedna opiekunka zajmowała się siódemką dzieci oraz przywięziennego domu opieki w którym matki więźniarki mogły spędzać większość czasu ze swoimi dziećmi.
Wśród dzieci z sierocińca zaobserwował śmiertelność na poziomie 37% a natomiast dzieci więźniarek rozwijały się dobrze mimo braku sterylnych warunków.

Swoje badanie podsumował następującą tezą:
„Fizyczna i emocjonalna bliskość matki tworzą dla dziecka klimat sprzyjający i zachęcający do rozwoju, dzięki któremu może z niemowlęcia stać się w pełni rozwiniętą istotą ludzką. Bez wsparcia w postaci obecności i bliskości matki, iskra, która rozbłysła przy narodzinach dziecka, będzie stopniowo gasła.”

W czasach, kiedy Rene Spitz prowadził swoje badania większość ludzi uważała, że przyczyną chorób i śmierci dzieci w sierocińcach była zbyt mała sterylność środowiska.

Przykład z epigenetyki

Współczesna nauka zabrania prowadzenia eksperymentów na ludziach. Dlatego też w bardzo wielu przypadkach badania prowadzone są na modelach zwierzęcych a w kwestii opieki oraz wpływu opieki na zdrowie młodych organizmem modelowym jest szczur.
W badaniu, które chciałem przytoczyć, naukowcy postanowili znaleźć pytanie jaki wpływ na zdrowie oraz przyszłe zachowania organizmu ma jakość opieki w okresie wczesnego dzieciństwa.

Zauważyli, że szczurze matki mają różne zachowania macierzyńskie. Jedne są bardzo zaangażowane w opiekę – często wylizują swoje młode, a inne są raczej wyrodnymi matkami. Okazało się, że szczurki wychowane przez opiekuńcze matki były mniej zestresowane. Miały inne zachowania seksualne i zrównoważone relacje społeczne inaczej niż osobniki, których matki nie dawały intensywnej opieki.

Naukowcy zadali sobie pytanie – ok, czy to znaczy, że niektóre matki mają gorsze geny z przekazują je swoim młodym?

Postanowiono sprawdzić, jak zachodzi ten proces w organizmach młodych szczurków. W kolejnym badaniu dokonano podmiany młodych. Te od czułych i opiekuńczych matek przeniesiono do matek o niskim poziomie opieki i na odwrót.
Wyniki zaskoczyły badaczy. Troskliwa opieka szczurzych mam zmieniła procesy zachodzące w organizmach szczurków na poziomie epigenetyczny. Staranna i czuła opieka ze strony matki uruchamiała kaskadę zmian epigenetycznych w organizmach szczurków.

Podsumowanie

Pierwszy okres życia każdego młodego organizmu to czas programowania systemu behawioralnego. Okres, kiedy w mechanizmy zarządzające organizmem zapisują informacje; czy środowisko jest bezpieczne. System zbiera dane o tym czy jest dość jedzenia, czy trzeba uważać na zagrożenia, czy moje stado jest bezpieczne, itp.
Z jakiegoś ewolucyjnego powodu źródłem tych informacji jest jakość opieki oferowanej przez matkę.
Możliwe, że z perspektywy ewolucyjnej matczyna troskliwa opieka jest najlepszym predyktorem informującym organizm noworodka o warunkach jakie czekają go w przyszłości.

Na tej podstawie załączane są moduły mające zabezpieczyć dobrostan organizmu.
Wysoki poziom zagrożenia oznacza, że rozwój wyższych struktur odpowiedzialnych za relacje społeczne nie jest ważny. Kiedy trzeba walczyć o życie kluczowe są podstawowe instynkty.
W zagrażającym środowisku trzeba jak najszybciej rozmnażać się, żeby zdążyć wykonać ewolucyjne zadanie. Dlatego też system behawioralny musi być ustawiony na wysoką wrażliwość, aby w porę móc zauważyć i zareagować na zagrożenie. Patrząc z perspektywy teorii poliwagalnej społeczne zaangażowanie jest opcją ograniczoną do minimum.

W tym dość pesymistycznym obrazie jest promyk nadziei. Mechanizmy epigenetyczne działają całe życie a najaktywniejsze są we wczesnym dzieciństwie.
Jak widać na przykładzie eksperymentu Skeelsa można odwrócić procesy deprywacji. Wystarczy tylko stworzyć dzieciom bezpieczne i pełne troski warunki środowiska.
Do czego z całego serca namawiam wszystkich rodziców. Pomocne w tym zadaniu będzie zapoznanie się teorią imperatywów rozwoju. Ona wskaże Wam drogę.

Rodzicielstwo przyjazne dziecku
Waldemar Lipiński