Samoocena, klucz do zrozumienia siebie.     

Jest kilka narzędzi dzięki którym możemy określić poziom naszej samooceny. Jedno z nich jest dostępne na stronie Fundacji XXII. W literaturze oraz w Internecie można znaleźć dość dużo informacji o tym jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą niska samoocena i równie dużo porad podpowiadających jak rozwijać swoją samoocenę.

Gdybyśmy chcieli kilkoma prostymi słowami opisać człowieka z niską lub wysoką samoocenę to można przyjąć następujące definicje;
- człowiek o wysokiej samoocenie jest wewnątrz sterowalny
- człowiek o niskiej samoocenie jest zewnątrz sterowalny

Bazując na tych prostych definicjach każdy z nas może, przy odrobinie refleksji, określić w jakich sferach życia i relacji społecznych jest wewnątrz sterowalny a w jakich zewnątrz sterowalny.

Pomocne może być przygotowanie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jak łatwo przywiązujemy się (ufamy) osobie, która poświęca nam swoją uwagę?
   (tutaj bazą się deficyt bliskości i akceptacji. Podświadomość bardzo szybko wchodzi w fazę zbliżenia, kiedy pojawia się cień szansy na wypełnienie deficytu akceptacji. Można powiedzieć, że nie tyle co ktoś może nami manipulować a sama nasza podświadomość może manipulować naszym postrzeganiem świata tak żeby utrzymać kontakt z wybranym obiektem)  
   
   
2.  Jak łatwo przejmujesz zachowania i przekonania partnera -starasz się być taki jak on/ona?
   (to mn. efekt tzw. miłości warunkowej. W jej wyniku, w dzieciństwie, powstaje strategia zachowania mówiąca – jeśli będę taki jak on/ona to będzie mnie lubić. W tym zachowaniu ważną rolę grają też programy ewolucyjne. Bardzo często psychika takiej osoby znajduje się na wahadle, które odchyla się pomiędzy autonomią a dążeniem do uzyskania akceptacji.)
   
   
3. Jak szybko przyjmujesz na siebie zadania nie będące Twoimi obowiązkami?
   (deficyt akceptacji powoduje, że w podświadomości jest stale włączony program zasługiwania na akceptację. To właśnie działanie tego programu budzi w ludziach nadgorliwość w zakresie pomagania innym. W umyśle jest zapisany skrypt będziesz wartościowy jak będziesz potrzebny. Równocześnie działa program wartościowania równości, który wzbudza poczucie niesprawiedliwości a tym samym prowadzi do powstawania potencjału konfliktu.)
   
   
4. Jak często starasz się zaimponować innym?
   (jest kilka strategii lewarowania poczucia własnej wartości. Jedną z nich jest szukanie sposobu zaimponowania innym. Ta strategia jest dość destrukcyjna, ponieważ zawsze może znaleźć się ktoś to będzie miał czegoś więcej niż my posiadamy. Więcej mięśni, zgrabniejsze nogi, droższe auto, itd…. W efekcie ta strategia tworzy tylko pozorne poprawienie samooceny. Chwilowe pozytywne bodźce przeradzają się we frustrację a tym samym mogą pogarszać samoocenę.)
    
   
5. Jak bardzo wierzysz w każdą negatywną informację o sobie?
   (system behawioralny posiada skrypt "jestem niewystarczający" a to znaczy, że negatywna ocena jest prawdą. Niska samoocena tworzy również nadwrażliwość na potencjalną krytykę. Traktowanie każdej informacji zwrotnej jako potencjalny atak jest związane z wytworzoną nadwrażliwością systemu. W dzieciństwie trzeba było być czujnym, żeby zadowolić oczekiwania rodzica. W psychice takiej osoby powstaje dysonans. Z jednej strony jest niewystarczająca a z drugiej broni się przed krytyką. Zostają włączone reakcje protestacyjne. Co zwykle prowadzi do konfliktu.)
   
   
6. Jak często podporządkowujesz się do oczekiwań innych?
   („podążanie za liderem” oraz maksymalna identyfikacja z grupą jest zapisana jako gwarancja bycia zaakceptowanym. Posiadając tę cechę człowiek stale znajduje się w wewnętrznym konflikcie. Deficyt akceptacji i przynależności pcha go w stronę poddania się oczekiwaniom innych a autonomia wzbudza reakcje protestacyjne. W efekcie czuje się skrzywdzony i zarazem winny.)
   
   
7. Jak często umniejszasz usłyszane komplementy?
   („nie jestem nic warta/warty” – to przewodnie hasło zapisane w systemie behawioralnym osoby o niskiej samoocenie. A skoro tak jest, to znaczy, że komplementy nie mogą być prawdziwe. Podświadomość automatycznie wywołuje reakcje negujące usłyszane komplementy. Tworząc na zewnątrz obraz fałszywej skromności.)
   
   
8. Jak często podkreślasz swoje wady?
   (w strategii zapisanej w umyśle dziecka jest dostosowanie się do ocen otrzymywanych od rodziców. Umysł „wierzy”, że jest nic nie warty, ale działa tam również strategia negacji. Jeśli będę mówił o sobie źle to może usłyszę coś dobrego. Brak zaprzeczenia od słuchacza powoduje pogłębienie negatywnej samooceny.)
   
   
9. Jak często unikasz podejmowania decyzji?
   (prokrastynacja jest zachowaniem związanym z lękiem przed oceną. Im niższy jest poziom samooceny tym częściej będą występować zachowania unikające. Dziecko obawiające się reakcji rodzica stara się pozostawiać wszystkie decyzje w jego gestii. Ta strategia może powodować wiele negatywnych zdarzeń w związku oraz życiu zawodowym. Partner może negatywnie reagować na taką strategię obronną.)
   
   
10. Hiper wyrozumiałość i usprawiedliwianie błędów innych
    (nadmierna wyrozumiałość to kolejny element strategii zasługiwania na akceptację oraz schematu przejęcia winy, które powstały w dzieciństwie. Umysł dziecka nie może obwiniać rodzica, ponieważ ewolucyjnie był on jedynym gwarantem przeżycia. Stąd powstaje schemat usprawiedliwiania i przejmowania winy na siebie. W dorosłości taka strategia prowadzi do powstania toksycznych relacji w związku. Może też być źródłem nieumiejętności stawiania tzw. granic. )
    
    
11. Jak często przepraszasz?
    (poczucie nieadekwatności, braku prawa do błędów oraz poczucie winy często mylone z odpowiedzialnością. To cechy psychiki osoby, której samoocena była deprecjonowana w dzieciństwie. Słowo przepraszam może pojawiać się w jej wypowiedzi w co drugim zdaniu. W dzieciństwie mogła doświadczyć komentarzy mówiących o jej bezwartościowości, uciążliwości czy bezsensu istnienia. Słowo przepraszam jest tarczą mającą uchronić dziecko przed kolejnym atakiem)
    
    
12.   Jak często czujesz się winnym mówienia NIE?
    ( osoby, które doświadczyły w dzieciństwie odrzucenia oraz deprywacji akceptacji mają wbudowany lęk przez odmawianiem. W ich umysłach zapisany jest schemat łączący odmawianie z odrzuceniem. Bardzo często kończy się to dla nich różnego rodzaju problemami. Kobiety, u których występuje połączenie odmawiania z zagrożeniem odrzuceniem, często wchodzą w toksyczne relacje.)
    
    
13. Jak często starasz się dopasować do innych?
    (konformizm to cecha naszego gatunku, jednak chorobliwy konformizm jest cechą osób o niskim poziomie samooceny. W ich psychikach jest zakodowane dążenie do zdobycie poczucia przynależności i akceptacji bez względu na koszty. W grupie będą starać się zachowywać jak dominujące figury. Tracą przy tym własną tożsamość. Dzięki spełnianiu imperatywu przynależności zyskują poczucie bezpieczeństwa, ale równocześnie zaburzają autonomię. Co również prowadzi do toksycznych relacji.)
      
    
14. Jak często starasz się być doskonały?
    (bycie doskonałym to kolejna strategia obronna ludzi o niskiej samoocenie. Z zewnątrz mogą wydawać się ludźmi sukcesu a wewnątrz szaleje lęk przed oceną. Doskonałość dawała dziecku cień szansy na uzyskanie akceptacji ze strony rodzica. To byli często najlepsi uczniowie w klasie a w dorosłości mogą to być najaktywniejsi pracownicy, menadżerowie sukcesu czy doskonałe matki. Niewolnicy niskiej samooceny.)
    
    

Podsumowanie

W perspektywie metody świadomej sprawczości ważne jest zrozumienie tego jak powstaje niska samoocena. A w 100% powstaje ona w pierwszych latach dzieciństwa.
Patrząc na małe dzieci, których umysły są jeszcze wolne od klasycznego warunkowania wzorcami społecznymi, można zauważyć, że w tych umysłach nie istnieje gradacja na lepszy lub gorszy, ładniejszy czy brzydszy, mądrzejszy czy głupszy, mniej lub bardziej wartościowy.

Jeśli ktoś ma wątpliwości to warto porównać dietę rdzennych mieszkańców Australii lub Amazonii z normami diety współczesnych Europejczyków. Aborygeńskie dzieci z wielką radością chrupią larwy na widok których u większości z nas pojawi się odruch wymiotny. Czyżby urodziły się z innymi genami odpowiedzialnymi za preferencje żywieniowe?
Oczywiście, że nie. Preferencje żywnościowe są takim samym uwarunkowaniem społecznym jak wstyd, sposób postrzegania świata, moda czy właśnie samoocena.

Samoocena każdego człowieka powstaje w procesie interakcji z jego najbliższym otoczeniem. Bazą jest spełnienie imperatywów akceptacji, przynależności, samodzielności, eksploracji, bycia potrzebnym oraz kontroli.    

Jeśli chcecie poprawić swoją samoocenę to trzeba wypełnić powstałe w dzieciństwie deficyty wymienionych powyżej imperatywów.
A jeśli jesteście rodzicami to zapiszcie sobie te imperatywy i w relacji z dziećmi sprawdzajcie, czy są realizowane. Po pewnym czasie Wasza podświadomość zmieni narrację i będziecie dbać o samoocenę swoją i swoich dzieci.


Metoda świadomej sprawczości
Waldemar Lipiński